Блог
Сенятди квадарна
Элза Ибрагьимова рагьметдиз фена лагьай хабарди чи рикIер къарсурна. Яргъалди чIугур азардикай 11-февралдиз 74 йиса аваз вичин дуьнья дегишарна зурба сеняткарди. Бакудиз датIана къвайи живеди а юкъуз ара ганвай. Ракъини куьчейрин живер цIурурзавай. Инсанрин патай вичиз гзаф къайивилер акур и чIехи инсан эхиратдин кIвализ лайихлудаказ рекье тваз кIанзавай жеди тIебиатдиз. Гьахъсузвилерни са чIавуз и живер хьиз цIрада лугьуз кIанзавай жеди адаз. Эгь, дуьньядикай хъелна гьамишалух куьч жезвай инсандиз идакай хабар авай кьван?
ЧIулав хабарди Элза Ибрагьимовадин тек са хайибур, мукьва-кьилияр, дустар ваъ, гьакI адан манийрин суьгьуьрда авайбур, адан сенятдал ашукь тир инсанарни иширнай. И дуьньяда вичин несиб азабарни хажалатар хьайи, рикIин мурадар кьилиз акъудиз тахьай са инсан фена чи арадай. Такабурлу кьакьан дагъ тир ам. Садазни кьил агъуз тавур, ракIарар гатун, минетун, тIалабун вуч ятIа чир тахьай, вичин жуввал квадар тавур зурба сеняткар тир.
Элза Ибрагьимовадикай за гзаф макъалаяр кхьейди я. Гьар гъилера адахъ галаз гуьруьшмиш хьайила и дишегьли адетдин инсан туш, адал цаварин яр ала, ам хкягънавайбурукай я лугьуз фагьумдай за. Секин, садахъни какахьдачир инсан тир. Амма адан и секинвилихъ са тIурфан, са чайгъун квайди кьатIуз жедай.
Ам ксанвай вулкан тир. И вулкандин къене ахьтин ялав, ахьтин цIай авай хьи, къекъерай акъатайтIа ада вири алугардай. Ингье и вулкан адан манийра юза жезвай. Кьиляй-кьилиз гьарай, рикIин цIугъ тир абур. Гагь-гагь звал къачуз, цIур ийиз, ишез, гагь-гагь дуьньядикай хъелиз хьайитIани, вич алай чка чирзавай.
Азербайжанда гзаф инсанар яргъал йисар я Элза Ибрагьимовадин манийрин таъсирдик кваз. И манийри дуьньядикай фагьумиз тада, абуру чун чпин луваррал алаз цавариз хкажда, гьиссерин михьивиликай, рикIин дегьнейра авай верцIи сирерикай хабар гуда.
Адан «Гежелер булаг башы», «Гурбан верердим», «Эй, Ветен», «Билмездим», «Мен сенин янына гышда гелирдим» хьтин манияр садрани рекьин тийидай эсерар я. Композитордин манияр Азербайжандин Рашид Бегьбудов, Шуьвкет Алекберова, Ислам Рзаев, Акиф Исламзаде хьтин зурба маничийри лагьанай. Алай вахтунда Флора Керимова, Илгьаме Къулиева, Эльмира Регьимова, Теймур Амрагь хьтин солистри ва масабуру абур рикI алаз лугьузва.
«За дуьньядал лугуьз тежедай хьтин къиметлу инсан, чIехи дуст квадарна», - лагьай Азербайжандин сейли маничи Флора Керимовадивай тазиятда вичин вилин накъвар хуьз жезвачир.
«Элза Ибрагьимова халкьдин меце гьатнавай манийрилай гъейри операйрин, симфонийрин авторни я. Гьайиф хьи, къедалди абур сегьнедал эцигнавач. Чна вирида алахъна и кар кьилиз акъудна кIанда», - лагьана вири дуьньядиз сейли композитор, Азербайжандин Композиторрин Союздин кьил Фиренгиз Ализадеди.
«Ам садазни ухшар тушир, вичин рехъ, вичин хатI авай, кьиляй-кьилиз талантдикай хкатIнавай сеняткар тир», - хиве кьуна композитор Ругьенгиз Кьасумовади.
Вичин репертуарда Элза Ибрагьимовадин манийри кьетIен чка кьунвай, са гафуналди, Элзадин манийрин есир тир Теймур Амрагь вичин устаддихъ аял хьиз шехьзавай.
Элза Ибрагьимова 1938-йисан 10-январдиз Азербайжандин Гьажикъабул районда Имамеддин ва Сона Ибрагьимоврин хизанда дидедиз хьана. Адан алакьунар гъвечIи чIавалай винел акъатна. 8-нумрадин музыкадин мектеб кьилиз акъудна ам Асеф Зейналлыдин тIварунихъ галай училищедик экечIна. 1958-йисуз Элза Азербайжандин Гьукуматдин Консерваториядин композиторвилин факультетдиз кьабул хьана. Адансадлагьаймуаллимсейлисеняткар, профессор Жевдет Гьажиевтир. Гуьгъуьнлай СССР-дин халкьдин артист Къара Къараевавай тарсар къачуз эгечIай Элзадин алакьунар акур маэстроди лезги рушаз композиторвилин сирер, халкьдин авазрикай менфят къачудай рекьер чирнай. Гьеле консерваторияда кIелдайла ада гьам манияр, гьамни чIехи эсерар кхьизвай. Адан дипломдин кIвалах тир «Фортепиано патал оркестрдихъ галаз концертди» Азербайжандин музыкадин алемдиз зурба са талант къвезвайдакай хабар гузвай.
Консервотория куьтягьай Элзади са вахтуналди Магьачкъалада кIвалахнай, амма Бакудал рикI алай ам са йисалай иниз хтанай. Адан «Ялан гьа дейил» тIвар алай сад лагьай мани 1969-йисуз Азербайжандин халкьдин артист Шуьвкет Алекперовади лагьанай. Рашид Бегьбудова лагьай «Эй Ветен» маниди адан автор вири дуьньядиз сейли авунай.
Элза Ибрагьимовадин сенят са береда Гюлара Алиевади регьбервал гайи «Дан улдузу» инструментальный ансамблдини хкажнай. Адан солистри лагьай Э.Ибрагьимовадин цIудралди манияр халкьдин меце гьатнай.
Манияр Э.Ибрагьимовадин сенятдин са гъвечIи хел я. Ам гьакIни камерадин инструментальный жанрада зурба эсеррин автор я. Адан фортепиано патал прелюдияр ва вариацияр, фортепианодин Сонатино, скрипка ва фортепиано патал Скерцо халисан сенятдин инжияр я. Гуьгъуьнлай ада кьве скрипка патал квартет, фортепианодин трио, симфониядин поэма, оратория, камерадин эсерар, чара-чара тамашайриз музыкаярни кхьенай.
Сеняткардин яратмишунрин кIукI, са гафни авачиз, адан операяр я. Ибур Гьуьсейн Жавидан эсердиз теснифнавай «Афет», либретто Рамиз Гьейдаран тир «Кузвай лайлаяр» ва Шейх Шамилаз талукьарнавай «Шамил» операяр я. Къарабагъдин дяведиз талукьарнавай «Кузвай лайлаяр» опера ада 20 йис инлай вилик кхьенай. Ватанпересвилин гьиссералди къелемдиз къачунвай и зурба эсер сегьнедал эцигун патал гзаф алахъунар авунай Элза Ибрагьимовади. Вичин чилерин 20 процент эрменийри чапхуннавай Азербайжанда ихьтин эсерриз чIехи игьтияж аватIани, Элзадин операдин бахт ахъа хьанач. Садбуруз кIан хьанач ам генани машгьур хьана. Анжах ихьтин пехил ксари са затI рикIелай ракъурна хьи, халисан устаддин вилик пад садавайни кьаз жедайди туш.
«Инсандиз арха кIанда. Гьина хьайитIани, арха кIанда. Ам авачиз вилик физ жедач». Флора Керимо-вади тазиятда и гафар кузни-хкIуз лагьанай. И гафари Азербайжандин музыкадин алемда кьиле физвай вакъиаяр мад гъилера рикIел хкана чи. Гьайиф къведай кар ам я хьи, гзаф чIавуз межлисрин кьиле къуьруьяр, кIирияр жеда. Элза Ибрагьимова хьтин сеняткардин яратмишунрин няни адан вири уьмуьрда тек садра - 70-йисан юбилейдин вахтунда кьиле фена. Авайвал лагьайта, ихьтин татугайвилер яратмишунрин вири хилера дуьшуьш жезва. Чпихъ са акьван алакьунар авачир, графоманиядихъ ялзавай инсанрин кьадар къвердавай пара жезва. Графоман вичихъ са акьван алакьунар авачиз машгьур жез кIанзавай инсанриз лугьуда. Ихьтинбуру халисан сеняткарар виляй вегьин, вич виле сухун патал гьар са усал рекьиз гъил вегьида. Анжах гьахъни нагьахъ, дуьзни таб чара ийидай вахт лугьудай са гьакимни ава. А гьакимди гьар са затI вичин чкадал эцигда.
Элза Ибрагьимовадин тазиятдин межлисни гьа вич хьтин къарибди тир. Адан руьгьдиз икрам ийиз тIимил инсанар атанвай. Вучиз лагьайтIа Элзадихъ чIехи къуллугърал алай, чпихъ чIехи девлетар авай мукьва-кьилияр авач. Атанвайбур лагьайтIа, ам рикIяй кIанзавайбур тир. Ингье татанвайбурун арада вишералди ваъ, миллионралди инсанар ава хьи, абур Элзадин сенятдал гьейран я.
Адан яхун тан хайибуру къуьнерал хкажна, вичи кхьей манийри ам эхиратдиз рекье туна…
Аллагьди ваз рагьмет авурай, Элза ханум! Ви галатнавай руьгьдиз секинвал тIалабзава чна. Кьилиз акъат тавур ви мурадри валай гуьгъуьниз хьайитIани цуьк акъудрай. Яргъал йисара гьам стхади хьиз, гьамни ви сенятдин зурбавал кьатIай инсанди хьиз ваз икрам авур Чингизаз, вичин жегьил уьмуьр ваз серф авур ви руш Заремадиз Аллагьдивай сабур тIалабзава чна.
Седакъет КЕРИМОВА
