Bloq
АтIугъайбур
Гьахъсузвалдай, чlуру къилихрин инсанрал дуьшуьш хьайила зи бадеди хъел кваз абуруз "атlугъай" лугьудай. Им вучтин гаф я лагьана хабар кьурла, ада куьрелди жаваб гудай: "Хъилен хъел квайбур", яни чеб чпикай кханиз масабурал гьавалат жедайбур.
Эхь, атlугъайбур гзаф ава чахъ. Чпелай акьуллубурни кар алакьдайбур, викlегьбур акурла абурук рехне кутаз, абур виляй вегьиз алахъдайбур. Кьегьал ксарилай чешне къачуз кlандач абуруз.
Алахъуналди инсан виляй вегьиз жеч лугьун мумкин я куьне. Вичихъ чlехи алакьунар авай инсандикай рахшандар авун регьят кар туш. Ихьтин ягьанатрин чlалахъ вуж хьурай.
Ингье, атlугъайбуруз садни вилик фена кlан жедач. Хушраганди хьиз муг туькlуьрна ихьтинбур а мука гьалсузариз алахъда абур. Пехилвили вилин ахвар, рикlин кьарай атlуда абурун. Тек пехилвал авунайтlа дерт вуч тир кьван? Гьалдарда кьегьал ксарал ламатl инсанар. Маса инсанар чпин ягьанатрални рахшандрал чlалахъарун патал йикъа са керекул ахъайда атlугъайбуру. Сад-кьвед чlалахъариз тахьайтlа, рикl пад жеди абурун. Масад кьацlурунин, са гьидан ятlани дабан атlунин, кlвачикай ялунин шумудни са сирерай кьил акъатда атlугъайбурун. И рекьяй хупl зурба алахъунар ава абурухъ.
Вири патарихъай вил атlайла пlирерал гьавалат жеда абур. Элди икрамзавай пlирерал. Жемят чпин чlалахъ яз рикlин мурадар лугьудай пlирерал. "Ам вуч пlир я кьван? Адахъ са къуватни авач. Адалай ангье... атlа пlир гужлуни я, хъсанни."
Ихьтин гафар ван хьайи инсанрик сифте хъел акатда. Ахпа абурун рикlе шаклувилин гьиссер уях жеда. Са кьадар вахтар алатайла къалабулух акатда абурук. Эхирни чlалахъ жеда абур атlугъайбуру лагьай гафарин.
Садра зун ихьтин са дуьшуьшдин шагьид хьана. Са яшлу къелемэгьлиди маса сеняткардик рехнеяр кутаз, ам жегьил шаирдин виляй вегьизвай. Вич гьахълу тирди субут авун патал эпитетарни жагъурзавай рехида:
- Сабундин каф хьиз алатна физвайбур я ада кхьизвайбур. Вич лагьайтlа, гатун циф хьиз ацlанваз аквада, амма садра стlалар кlвахьайла гелни амукьдач.
Ам гададихъ элкъвена:
- Я хва, ваз гвен гвейидалай кьулухъ никlе амукьдай самар акурд яни? Гьа самар хьиз я адан ктабар. Къене ризкьи амачир гатl я ам. Кьурс ягъанвай фу я. Ктlай кlанчl я.
Хъел элекьзавачир рехи кхьирагдин.
- Куьне вучиз икl лугьузва? Адахъ хъсан эсерарни ава эхир, - лагьана жегьилди.
- Вун къацузма гьеле, вавай хъсандни писд чара ийиз жезвач...
Гьа икl гатада садбуру чпелай вилик физвайбурун хъен. Акьван гатада хьи, эхирни абур тахтунилай аватда.
Хуьрерайни шегьеррай ара датlана вини органриз арзаяр ракъурда абуру. Къуншидикай, мукьвадакай, дустуникай кхьида. "Вирибуру къавар шифердив кlевирнава, атlада ракьунив", "Фланда пуд гьавадин кlвалер эцигнава", "Атlадан кали гьикl хьана кьве дана ханвайди я?" Гьа икl мад.
Садра са кайваниди сейли алимдин хъен гатазвай:
- Адаз чидай затlни авайди туш. Масабурун гьисабдай вилик физвайди я ам.
Кlвале ацукьна аялар хуьнилай гъейри затlни тийижир кайваниди тlвар-ван авай профессордикай ийизвай рахшандди чандик цlай кутуна зи:
- Адан са куьнайни кьил акъатзавачирди ваз гьинай чида? Вунни кибернетик я тахьуй?
- Тахьуй ман зун кибернетик. Зи итимди 20 йис я адахъ галаз санал кlвалахиз. Амма къедалди илимдин гъвечlи кlвалахдар яз ама а кесиб. Вичихъ архаяр хьанайтlа, адани фадлай диссертация хуьдай.
- Ви касдини хуьрай ман диссертация, адаз манийвал ийизвайди вуж я?
- Пул авач эй, адахъ, пул!
- Заз а кибернетикар кьведни хъсандиз чизвай. Кьведни са хуьряй, кесиб хизанрай акъатнавайбур тир. Сад - и папан гъуьл кар алакь тийидай кас тир, муькуьдан алакьунри вири институт гьейранарнавай. Ятlани а кайваниди машгьур кибернетикдикай акьван рахшандар ийизвай хьи, а кас чизвайбуру къвердавай адал шак гъизвай. Гьа ихьтин гьунар ава атlугъайбурухъ. Цlай квачиз куда атlугъайбуру. Салан эчlелри хьиз къенибурал вегьез чlурубуруз рехъ ахъайда абуру. Гьа идалди дамахда атlугъайбуру. Гьавиляй агудна виже къведач, негьна кlанда абур.
Седакъет КЕРИМОВА
