Bloq

     Фадлай хуьруьн мехъерик цlигел тир зун. Чи ацукьун-къарагъун, меденият, жуввал лезги мехъерик генани хъсандиз кьатlуниз жеда. Кlвачера звер, чина хъвер авай жегьилар, ихтилатрал илигнавай бубаяр, мецел баядар алай бадеяр аквада ваз мехъерик. Хайи макьамри рикlин дегьнеяр юзурда ви. Аял чlаварин гьуьм галукьда вахъ. Гъиляй акъатай бахтлу йикъар, кьилел атай крарни дуьшуьшар рикlел хкведа. Са гаф жузурла регъуьвиляй хъуьхъвер бубуяр хьиз къекъифдай лезги рушар, пагьливандин буй авай, гьилле тийижир дуьзена жегьилар акурла рикl ахъа жеда ви. Са гафуналди, руьгь кутада гьар са касдик лезги мехъери. Гьавиляй миресди  хуьруьн мехъерик эверайла, лугьуз тежедай кьван хвеши хьана заз.

     "Самур" газетдин мугьман, лезгийрин уьмуьрдикай делилар кlватlун патал Женевадай чи республикадиз атанвай дишегьлини галаз вири кlвалахар алай-алайдал туна, фотоаппарат ва видео камера кьуна хуьруьз рекье гьатна чун.

     Хуьруьв агакьдалди за мугьмандиз чи адетрин кьетlенвилерикай, хуьруьнвийри чи дегь чlаварин хъсан адетар вилин нинияр хьиз хуьзвайдакай ихтилатна. Мехъерин юкъуз экуьн яралай зуьрнечийри кьакьан къавалай "Экуьн ярар" яна хуьруьз хабар чукlурда, къавумри санал кlватl  хьана, халкьдин манияр лугьуз-лугьуз сусан кlвализ жиреяр тухуда, рушари ана хинедин мярекат кьиле тухуда, жегьилри чам илифарда, свас тухудайла дишегьлийри «Перизададал» илигда лагьана  за мугьмандиз. И ихтилатрикай хуш атай ада хуьруьв агакьун сабурсуздаказ гуьзлемишзавай ва ина Женевадин телевидение патал гунуг гьазурда лугьузвай.

     Сусан кlвал хуьруьн вини кьиле авай. Машиндивай гуьнедиз акъатиз хьанач ва гьавиляй  чун са кьадар яхъди физ мажбур хьана. Эл алахьзавай гъенел  са югъ вилик марфар къвайиди вижеваз чир жезвай. Гъен кьиляй-кьилди кьарада авай. Мехъерин кlвал гьарай-эвердин, къугъвазвай аялрин ванеривди ацlанвай. Хуьрекар, чаяр тухузвай дишегьлияр хурхадай физ-хквезвай. Чна лагьайтlа, кlвачин къапар кьацlун тавурай лугьуз лап явашдаказ камар вегьезвай. Ятlани садлагьана мугьмандин кlвач цlуьдгъуьнна ва ада закай галкlана, са гужуналди вич ярх хьуникай хвена.

     Кlвалин иесийри чун гьуьрметдивди къавал, тавдин кlвализ акъудна. Са геренда чи суфрадал гьар жуьредин тlуьн-хъун гъана. Ингье чун виридакай чараз ацукьнавай. Мугьмандин тlалабуналди чун кlаник эвичlна ва къурук фу незвай дишегьлийрихъ галаз санал ацукьна. Къулал чранвай шурвани дулма дадлу тир.  Ахпа ихтилатрал илигна чна. Анжах и ихтилатар са акьван рикl ахъайдайбур тушир. Ина авай дишегьлийриз  я баядар чизвачир, яни абурулай "Перизада" лугьуз алакьзавачир. Хинедин мярекатни арадал гъиз кlанзавачир мехъерин иесийриз. Рикl ахъайдай тек са кар авай - гьава мичlи хьайила рушан кlвале авай  жегьил дишегьлияр вири чамран кlвализ деминиз фирвал тир.

     Вахт алукьайла чунни са шумуд дишегьлидихъ галаз хуьруьн агъа кьиле авай деминиз фена. Анай къвезвай макьамдин ванер кьуд патаз чкlанвай. Сусан кlвалин гъен хьиз, чамран кlвалин гъенни кьарада авай. Деминин юкьваз са тlимил кьван къум вегьенвайтlани, къерехар элкъвез-элкъвез хурх тир.

     - И хурхада жемятди деминикай гьикl кфет хкудрай? - жузуна за чамран дидедивай.

     - Чун вердишбур я, - жаваб гана кайваниди.

     - Мехъерилай вилик вацlай са машин къванер гъана гъен гуьнгуьна хутадай ман.

     - Эгь, я кlвал къени хьайиди, къванер гъидай вахт авани чаз? Хуьруьнвидиз  кьил чухвадай вахтни авайди туш.

     Ансамбл кьве касдикай ибарат тир - синтезатор ягъизвайдакайни адан кьилив ацукьнавай оператордикай. Манияр лугьузвайди макьамчи вич тир. Ятlани абурув гвай аламат вуч тир! Япар биши ийидай ванер алай абурун  техникадал.

    Кlвалин иесийри чун гьуьрметдивди макьамчийрин мукьув ацукьарна. Инай дем гъапа авайди хьиз аквазвай. Анжах сада лагьай гаф муькуьдаз ван къвезмачир. Синтезатор, на лугьуди, чи келледин къене язавай, мастар чукlурзавай ада. Эхирни и ванериз таб гуз тахьана агатна зун синтезатор язавайдав.

    - Адан ван тlимил авуртlа жечни?

    - Вучиз жедач кьван! - лагьана гада оператордихъ элкъвена. Адани синтезатордин ван агъузна. Анжах зун жуван чкадив агакьдалди ван мадни гурлу хъхьана. Кьвед лагьай гъилера агатна зун макьамчийрив. Абуру мад чпин саягъда давам хъувуна.   Чара атlана дем куьтягьун гуьзлемишна чна.

     Дем гатlунна са сят кьван тир, амма са лезги макьам янавачир гадади. Эхирни кlвалин иеси гъавурда туна макьамчидин кьилив ракъурна за. Яргъарай лезги мехъер лагьана атанвай мугьмандиз лезги манийрихъни макьамрихъ яб гуз кlанзава лагьайла гадади "Эсмира"дилай башламишна "Элвира"далди гьикьван тlварар аватlа, виридакай манияр лагьана. “Элнара", “Наташа", "Эллада", “Венера"... Ава кьван тlварар, абуруз теснифнавай кьван манияр вуч тир! Вирини са кlалубдинбур: лакьда цукутl-цукутl-цукутl... Макьамрив кьадай кьуьлер ийизвай жегьилри. И кандурагъ жакьваз кьуьлзавай гадаяр, алкlай шалварар алай рушар яраб лезгияр тир жал? Бес абуру ийизвай кьуьлер? Акатай гьерекатар ийиз, са низ ятlани ухшарарзавай абуру чеб. А чи кьегьалвилинни иервилин лишан тир лезги кьуьлер авачир ина.

     - Я залумдин хва, са “Лезгинка" хьайитlани ягъ тlун вуна! - макьамчидив агатна гьарайна за. Яна гадади. Чlурукlа яна. Ятlани дамарра звал туна и макьамди виридан. Ингье кьуьлиз хьанач жегьилривай и хайи макьамдал, чlурна абуру кьуьл.

Чlехи-гъвечlид авачир, какахьнавай дем тир им. Ина я пис кьуьлзавайбурун кlвачер тlвалунив ядай арачи авачир, яни чпел къимет эцигдай межлисэгьли. Хьанайтlа, межлисдикай хъачзавай и "ансамбл" телегь-билегь ийидай са кас жагьидай ина.

Гьар са куьникай вил атlана, кlвализ хъфиникай фикирзавай за. Ара датlана кьуьлзавай гьа са гадайрини рушари галуднавай чун.

     Сятдин 11-даз демина къал гьатна. Кьуьлдай нубатдин патал хъванвай кьве гада гъутарал акъатна. Гьуьлуьн лепейри кьерен къумариз басрух гудайвал, къал кутурбуруни са геренда дем  какадарна. Им акур макьамчиди фад вичин зерятар кIватIна. Гьарай-вургьайдин, гадайри сад-садал гьалчзавай стулрин ванер сад-садак какахьнавай.

     Жемятдал, налуди, яд иличнавай. Къал кутурбур деминай акъуднавайтlани, вири экягъ хьанвай. Зи мугьман чара атlана, вучдатlани тийижиз амай. На лугьуди, хьайи кьван крарин тахсиркар гьам тир. Чамран бубади адаз рикI-дуркIун гана:

     - Куьне са затlни рикlив кьамир, къалар лезги мехъеррин адет я.

Захъ лугьудай гаф амачир.

     Чун деминай экъечlна, мичlи рекьерай тlуз сусан кlвал галайнихъ хъфизвай. Чи вилик са дишегьлини калтад жезвай са итим квай. Са аял дишегьлидин къужахда авай, муькуьд адан гъиликай галкlанвай. Садлагьана гъиликай галкlанвай аял чилел ярх хьана, ам ван алаз шехьна. Касди папаз гьарай гана:

     - Вилер буьркьуь яни ви, аялдиз аявализ жезвачни?

Кlвалив агакьдалди, ништа, пиян ксарин шумуд гьалтнатlа чал. Завай регъула мугьмандин чиниз килигиз хъижезмачир.

     Чарасуз муькуь юкъузни амукьна чун хуьре. Анжах мадни лезги адетрин гел акунач чаз ина. Свас тухуз атанвайбуру сигналар гуз хуьр кlвачел къарагъарнавай багьа машинрин цlиргъиналди дамахзавай. Я "Перизадаяр" лугьудайбур, яни сусаз алхишардайбур авачир. Кьилел дуьгуьр алай свас хъуьрез-хъуьрез машинда ацукьнавай чамрав агатна.

     Экуьнахъ чlиркlалай чун хуьряй  акъатдайла сенфиз чам илифарай кlвале къал хьана, са ни ятlани чамрал хирер авуна лагьай чав чкlанвай. Тахсиркарарни чам райондиз тухванвай. Цlийи суса вичин сад лагьай йиф вилин накъваривди чlичlнавай. Рехне лагьайтlа, кlвалинвийри сусак кутазвай: адан кlвач залан я кьван.

     Садрани зи рикl икьван тlар хьайиди тушир. Шумудни са йисара жуван рикlе кап алтадиз, чан-рикl ийиз хвенвай мурадарни верцlи хиялар мехъерин кlвале  туна хъфизвай зун. Регъуьзвай заз мугьмандикай... Зи халкьдикай... Лезги тlварцlикай... Садбуру квадарнавай лезги руьгьдикай...

 

•